Correspondencias léxicas entre a fala de Cáceres e o portugués

[Resumen extraído de la fuente original]

No Val de Xálima fálanse tres variedades romances es­treitamente relacionadas que, no seu conxunto, son co­ñecidas co glotónimo fala. Desde o seu redescubrimento, vai xa para un cuarto de século, a polémica sobre a súa adscrición lingüística é intensa. Unha das posturas reivin­dica o carácter galego da fala, apoiándose en argumen­tos históricos (procesos medievais de repoboamento) e lingüísticos (supostas similitudes destas variedades co galego que non existirían nas linguas veciñas). En 2013, o Prof. Xosé-Henrique Costas, o maior referente da reivin­dicación da galeguidade dos falares de Xálima, publicou un volume que recompila diversos traballos sobre varios aspectos da fala; entre eles, un estudo de varias ducias de designacións lexicais que, segundo Costas, son exclu­sivos da fala (por exemplo, arcaísmos) ou ben paralelos entre o galego e as falas de Xálima que non existen nin en portugués nin en castelán. Non obstante, unha lectura do texto revelou que varias das formas alí incluídas eran ben coñecidas no portugués dialectal, polo que se facía nece­sario verificar a validez do conxunto da listaxe. O obxec­tivo deste traballo foi realizar un exame sistemático da presenza ou ausencia desas supostas formas específicas da fala nos materiais dialectais casteláns e portugueses. Os resultados confirmaron a hipótese de partida. Un im­portante número das designacións expostas por Costas están presentes nos dialectos portugueses (non só nos lindeiros co Val de Xálima) e incluso na lingua estándar; non faltaron tampouco correspondencias con variedades dialectais estremeñas e salmantinas. As conclusións do traballo reivindican a necesidade de ter ben presentes os materiais dialectais á hora de examinar as características lingüísticas da fala, unha precaución necesaria para dar solidez ó debate científico sobre a súa orixe. Palabras chave: Fala; galego; portugués; Cáceres; dialectoloxía; vocabulario dialectal.

Lexical correspondences between the fala of Cáceres and Portuguese

In the Valley of Xálima three closely-related Romance varieties are spoken, referred to collectively as the fala. Since their “rediscovery” about a quarter of a century ago, the controversy over their linguistic affiliation has been intense. One position which claims that the fala has a Galician origin relies on historical arguments (medieval repopulation processes) and linguistic ones (alleged similarities to Galician not shared by the neighbouring languages). In 2013 the chief exponent of the Galician ties of the varieties spoken at Xálima, Dr. Xosé-Henrique Costas, published a book bringing together several papers on diverse aspects of the fala including a study of dozens of lexical items which according to Costas are exclusive to the fala (such as archaisms) or parallels between the fala and Galician that are found in neither Portuguese nor Spanish. However, careful reading of this text revealed that several of the forms cited are well-known in dialectal Portuguese, which points to the need to check the validity of the whole list. The aim of this paper is to carry out a systematic study of the presence or absence in Portuguese and Spanish dialect materials of these allegedly specific terms in the fala. The results of the analysis confirm the initial hypothesis: a significant number of the forms proposed by Costas are in use in Portuguese dialects (not only those adjacent to the Valley of Xálima) or even in standard Portuguese. There are also matches with dialect varieties of Extremadura and Salamanca. The conclusions of this paper highlight the need to take into account dialect data when examining the linguistic features of the fala as a necessary precaution which will help to make a scientific debate over its origin all the more robust. Keywords: Fala, Galician, Portuguese, Cáceres, Dialectology, dialectal vocabulary.

ÍNDICE: 1. Introdución: as falas dos Tres Lugares || 2. Obxectivos, corpo do estudo e metodoloxía || 3. Análise do corpus | 3.1. Formas con correspondencia plena no portugués da Beira | 3.2. Formas con correspondencia no portugués estándar ou no portugués dialectal fóra da Beira | 3.3. Formas con correspondencia no portugués fronteirizo ou nas comunidades lusófonas de España e mais no castelán veciño | 3.4. Sen correspondencia documentada co portugués, mais si co castelán veciño | 3.5. Formas sen correspondencia no portugués ou no castelán veciño | 3.6. Formas documentadas no portugués cun significado idéntico e significantes moi próximos | 3.7. Outros casos || 4. Conclusións || Referencias bibliográficas